Viêm da cơ địa là một trong những bệnh lý da liễu mãn tính thường gặp, gây ra tình trạng viêm nhiễm và ngứa ngáy kéo dài. Bệnh có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là trẻ nhỏ và người lớn có cơ địa da nhạy cảm. Vậy đâu là phương pháp điều trị hiệu quả và làm thế nào để ngăn ngừa tái phát? Trong bài viết dưới đây, Obagi sẽ cung cấp cho bạn những thông tin cần thiết để kiểm soát và đẩy lùi tình trạng này một cách an toàn.
1. Viêm da cơ địa là gì?
Viêm da cơ địa là một dạng bệnh lý về da đặc trưng bởi sự xuất hiện của các mảng da viêm đỏ, ngứa dữ dội, bong tróc và đôi khi có hiện tượng rỉ dịch. Bệnh thường xuất hiện với các biểu hiện như da sần sùi, nứt nẻ và ngứa ngáy, gây khó chịu cho người bệnh.
Ở trẻ em, bệnh còn được gọi là chàm sữa hay lác sữa, trong khi ở người trưởng thành, viêm da cơ địa thường được biết đến với tên gọi chàm thể tạng. Hành động gãi ngứa sẽ khiến tình trạng da trở nên nghiêm trọng hơn, dẫn đến tổn thương da, nhiễm trùng và kích hoạt những đợt ngứa dữ dội tiếp theo.
2. Các triệu chứng khi bị viêm da cơ địa
Các triệu chứng của viêm da cơ địa thường rất điển hình và có sự khác biệt tùy theo từng độ tuổi và giai đoạn bệnh, cụ thể như sau:
2.1. Ở trẻ sơ sinh (0-30 ngày) và nhũ nhi (1-12 tháng tuổi)
Bệnh thường xuất hiện với những mảng da ban đỏ, bong tróc vảy tại vùng má, quanh miệng, trán, thân mình, cổ, bẹn và các nếp da (kẽ da). Trên các mảng ban đỏ thường có các mụn nước nhỏ dễ vỡ, gây chảy dịch, viêm trợt và đóng vảy khô. Nếu không chăm sóc kỹ, các vết loét này có thể bị nhiễm vi khuẩn, dẫn đến nguy cơ nhiễm trùng. Trẻ nhỏ bị viêm da cơ địa có thể gặp thêm các triệu chứng như tiêu chảy hoặc viêm tai giữa, ảnh hưởng đến giấc ngủ và làm trẻ thường xuyên quấy khóc.
2.2. Ở trẻ em (2-12 tuổi)
Da thường trở nên khô ráp, dễ nứt nẻ và ngứa ngáy, đặc biệt ở các vùng da như sau đầu gối, khuỷu tay và các nếp da. Tình trạng ngứa kéo dài dẫn đến sự hình thành các mảng da lichen hóa dạng đĩa (da dày và cứng). Trẻ em ở giai đoạn này có thể xuất hiện kèm theo các vấn đề về mắt như đục thủy tinh thể hoặc viêm kết mạc dị ứng.
2.3. Ở người trưởng thành
Trong giai đoạn cấp tính, bệnh nhân thường xuất hiện nhiều ban đỏ với bề mặt da có mụn nước nhỏ nông, chảy dịch và gây phù nề. Vùng da bị tổn thương sẽ thấy ngứa, nóng rát và có cảm giác sưng đau. Ở giai đoạn mãn tính, da trở nên khô, sần sùi và dày sừng, thường xuyên ngứa âm ỉ hoặc dữ dội, làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Đôi khi, da tổn thương còn bị thâm sạm và nứt nẻ kéo dài.
3. Nguyên nhân gây nên viêm da cơ địa
Viêm da cơ địa được xếp vào nhóm bệnh lý dị ứng và miễn dịch có tính chất di truyền. Mặc dù nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhiều chuyên gia cho rằng sự phát triển của bệnh có liên quan đến tình trạng da quá khô và dễ bị kích ứng. Đồng thời, những rối loạn trong hệ thống miễn dịch bẩm sinh cũng có thể làm xuất hiện các phản ứng viêm trên da, gây ngứa và sưng đỏ.
Ngoài ra, một số yếu tố có thể làm khởi phát hoặc khiến triệu chứng viêm da cơ địa trở nên nghiêm trọng hơn như:
Tắm nước nóng hoặc tắm quá lâu: Làm da mất đi độ ẩm tự nhiên, trở nên khô và dễ kích ứng hơn.
Sử dụng các loại xà phòng không phù hợp: Các loại xà phòng chứa nhiều hóa chất có thể gây kích ứng cho da nhạy cảm.
Thay đổi thời tiết và nhiệt độ: Môi trường có độ ẩm thấp hoặc thời tiết khô lạnh dễ làm da bị khô và nứt nẻ.
Tiếp xúc với các chất kích ứng: Bao gồm bụi bẩn, lông động vật, khói thuốc lá hoặc các chất hóa học.
Thực phẩm dễ gây dị ứng: Một số loại thực phẩm như trứng, sữa, cá, đậu nành hoặc lúa mì có thể gây kích ứng cho người bệnh.
Viêm da cơ địa có tính chất di truyền: Những người có thành viên trong gia đình mắc các bệnh lý liên quan như hen suyễn hay viêm mũi dị ứng cũng có nguy cơ mắc viêm da cơ địa cao hơn. Tuy vậy, để xác định nguyên nhân cụ thể, đôi khi cần thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu, nhưng không phải trường hợp nào cũng có thể tìm ra nguyên nhân chính xác. Vì vậy, người bệnh nên tuân thủ các biện pháp phòng tránh và hạn chế tiếp xúc với các yếu tố kích thích để giảm nguy cơ khởi phát bệnh.
4. Biến chứng tiềm ẩn của viêm da cơ địa cần cảnh giác
Viêm da cơ địa không chỉ gây khó chịu với những cơn ngứa và các triệu chứng trên da mà nếu không được điều trị kịp thời, bệnh còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng phổ biến như:
4.1. Bệnh hen suyễn và sốt cỏ khô
Hơn 50% trẻ em bị viêm da cơ địa có nguy cơ cao phát triển thêm bệnh hen suyễn hoặc sốt cỏ khô khi lớn lên. Đây là tình trạng mà đường hô hấp bị viêm, làm người bệnh gặp khó khăn trong việc thở, đồng thời nhạy cảm hơn với các tác nhân gây dị ứng từ môi trường như phấn hoa, bụi bẩn hay lông động vật.
4.2. Viêm da thần kinh mạn tính
Tình trạng này xảy ra khi bệnh nhân liên tục gãi ngứa do không kiểm soát được cơn ngứa dữ dội. Hành động gãi nhiều sẽ làm cho vùng da tổn thương ngày càng trở nên dày, thô ráp và thay đổi màu sắc, còn gọi là hiện tượng lichen hóa. Tổn thương này không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn khiến da dễ bị kích ứng hơn, đồng thời cảm giác ngứa sẽ trở nên dai dẳng và khó điều trị hơn.
4.3. Nhiễm trùng da
Do da bị tổn thương liên tục bởi hành động gãi, bệnh nhân dễ bị nứt nẻ, lở loét và tạo điều kiện cho vi khuẩn, vi rút hoặc nấm xâm nhập, gây nhiễm trùng. Biểu hiện nhiễm trùng bao gồm sưng đỏ, chảy dịch mủ hoặc xuất hiện mụn nước nhỏ trên nền da tổn thương. Nhiễm trùng da nếu không được điều trị sớm có thể dẫn đến các biến chứng nặng hơn như nhiễm trùng huyết.
4.4. Viêm da tay
Người bệnh viêm da cơ địa dễ mắc thêm tình trạng viêm da tay, đặc biệt là những người thường xuyên làm việc trong môi trường ẩm ướt, tiếp xúc với xà phòng hoặc các chất tẩy rửa mạnh. Các triệu chứng bao gồm ngứa, nứt nẻ, tróc vảy, gây khó khăn cho người bệnh trong các hoạt động thường ngày. Tình trạng này nếu không được xử lý kịp thời có thể dẫn đến viêm da mạn tính, khó điều trị và dễ tái phát.
4.5. Viêm da tiếp xúc dị ứng hoặc kích ứng
Người bệnh viêm da cơ địa có làn da nhạy cảm hơn với các hóa chất công nghiệp, hóa mỹ phẩm, chất tạo mùi hoặc môi trường ô nhiễm. Khi tiếp xúc với các tác nhân này, da có thể trở nên ngứa ngáy, nổi mẩn đỏ hoặc phù nề.
Đọc thêm: Hướng dẫn 6 bước khi skincare cho da bị kích ứng hiệu quả
4.6. Rối loạn giấc ngủ
Tình trạng ngứa ngáy, khó chịu do viêm da cơ địa thường trở nên nghiêm trọng hơn vào ban đêm, khiến người bệnh khó đi vào giấc ngủ hoặc thường xuyên tỉnh giấc do cơn ngứa. Rối loạn giấc ngủ kéo dài sẽ ảnh hưởng đến tinh thần và thể chất của người bệnh, gây mệt mỏi, giảm tập trung và tăng nguy cơ mắc thêm các bệnh lý khác liên quan đến căng thẳng và suy nhược.
5. Chẩn đoán viêm da cơ địa như thế nào?
Chẩn đoán viêm da cơ địa dựa trên việc thăm khám lâm sàng và khai thác tiền sử bệnh lý của người bệnh. Bác sĩ sẽ đánh giá các triệu chứng trên da, tìm hiểu tiền sử dị ứng của bệnh nhân và gia đình, cũng như các yếu tố môi trường mà người bệnh thường xuyên tiếp xúc.
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm chuyên sâu như xét nghiệm máu, test dị ứng da hoặc sinh thiết da để loại trừ các bệnh lý khác và khẳng định chẩn đoán.
6. Cách chữa viêm da cơ địa an toàn và hiệu quả
Mục đích điều trị viêm da cơ địa là để giảm viêm, giảm ngứa và ngăn chặn các cơn bùng phát trong tương lai, tránh biến chứng. Theo đó, các loại thuốc thường được bác sĩ chỉ định chi tiết như sau:
6.1. Kem chống ngứa
Dùng bôi vào vùng da có triệu chứng. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân bị ngứa quá nặng và ảnh hưởng đến sinh hoạt, đôi khi phải cần đến thuốc kháng histamine đường uống. Với các thuốc chống dị ứng gây buồn ngủ, bác sĩ thường kê cho uống buổi tối.
Hình 2. Bạn có thể bôi kem chống ngứa vào vùng da có triệu chứng viêm da cơ địa
6.2. Kem dưỡng ẩm
Kem dưỡng ẩm là một trong những sản phẩm thiết yếu trong việc điều trị và duy trì sức khỏe làn da bị viêm da cơ địa. Việc kết hợp sử dụng kem dưỡng ẩm sẽ giúp làm dịu các triệu chứng khó chịu như khô, ngứa và mẩn đỏ trên da. Ngoài ra, người bệnh cần sử dụng kem dưỡng ẩm hàng ngày, đặc biệt là vào những thời điểm thời tiết khô hanh, lạnh giá, nhằm duy trì độ ẩm cho da và ngăn ngừa tình trạng da nứt nẻ, vốn có thể làm cho triệu chứng ngứa trở nên trầm trọng hơn. Bạn có thể xem thêm gợi ý 4 kem dưỡng ẩm mùa đông được bác sĩ khuyên dùng từ Obagi.
Một số sản phẩm dưỡng ẩm của thương hiệu Obagi có thể là lựa chọn phù hợp cho làn da nhạy cảm, dễ kích ứng. Kem dưỡng Kinetin giảm kích ứng Obagi Clinical Kinetin+ Hydrating Cream với các yếu tố tăng trưởng từ thực vật giúp làm dịu da, giảm thiểu các dấu hiệu lão hóa da như nếp nhăn và cải thiện tông màu da, đặc biệt là làn da bị mẩn đỏ hoặc tổn thương. Sản phẩm này có kết cấu dạng kem, giúp cung cấp độ ẩm sâu, làm mềm mượt da mà không gây cảm giác nhờn rít hay nặng mặt. Công thức dịu nhẹ và đã được kiểm nghiệm không gây kích ứng, vì vậy rất thích hợp cho những làn da đang gặp phải tình trạng viêm da cơ địa hoặc da nhạy cảm.
Hình 3. Obagi Clinical Kinetin+ Hydrating Cream
Bên cạnh đó, Obagi Hydrate Facial Moisturizer cũng là một sản phẩm nổi bật trong việc cấp ẩm cho da trong suốt 8 giờ với công thức tiên tiến và các thành phần có nguồn gốc tự nhiên như bơ hạt mỡ, bơ xoài, bơ và glycerin. Sản phẩm này không chỉ giúp cải thiện tình trạng khô da mà còn hỗ trợ củng cố hàng rào bảo vệ da, ngăn ngừa mất nước và giảm thiểu nguy cơ kích ứng. Đặc biệt, công thức của Hydrate Facial Moisturizer rất lành tính và không gây bít tắc lỗ chân lông, nhờ đó không làm phát sinh mụn, rất phù hợp cho những người có làn da dễ bị mụn hoặc viêm da cơ địa.
Đọc thêm: Các loại mụn thường xuất hiện trên mặt: Phân biệt và cách trị
Hình 4. Obagi Hydrate Facial Moisturizer
6.3. Kem kháng viêm
Hạn chế phản ứng viêm tại chỗ quá mức khiến triệu chứng thuyên giảm hơn, da bớt mẩn đỏ, sưng, ngứa. Tuy nhiên, nên hạn chế bôi kem kháng viêm khi đã bớt ngứa và tăng cường các liệu pháp tự chăm sóc khác như làm ẩm da, mềm da cũng giúp kiểm soát viêm da cơ địa mức độ nhẹ thay vì dùng thuốc. Vì nếu dùng kéo dài kèm kháng viêm sẽ gây tác dụng phụ như làm đổi màu da, mỏng da, mọc lông và dễ làm da nhiễm trùng hơn. Các kem kháng viêm có corticoid chỉ nên sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ, tùy vào tính chất tổn thương, bác sĩ sẽ kê dạng hoạt chất từ nhẹ đến nặng.
6.4. Kháng sinh
Trong trường hợp người bệnh có nhiễm trùng da thì việc điều trị cần bổ sung thêm kháng sinh trong một thời gian ngắn để điều trị nhiễm trùng. Đồng thời, nếu vết thương hở và chảy dịch, người bệnh cần đắp gạc, vệ sinh và thay băng mỗi ngày để tránh bội nhiễm.
6.5. Hạn chế các yếu tố kích thích bệnh khởi phát
Nhiều bệnh nhân lo lắng viêm da cơ địa có lây không vì sợ đã bị lây từ người khác hay lo ngại sẽ lây cho người thân trong gia đình. Tuy nhiên, bệnh do cơ địa của từng người nên hoàn toàn không lây nhiễm. Cụ thể việc hạn chế các yếu tố kích thích bệnh khởi phát như:
• Tránh thức ăn dễ gây dị ứng, vệ sinh nhà cửa, giặt giũ chăn, gối, nệm, thảm và màn cửa thường xuyên, tránh khói thuốc lá và môi trường bụi bặm.
• Tắm không quá lâu; mỗi lần tắm, giới hạn trong 15 - 20 phút và sử dụng nước ấm hơn là nước nóng.
• Nên dùng một loại nước hoa, xà phòng cố định và có tính tẩy rửa nhẹ nhàng; nếu muốn thay đổi, nên thử trên một vùng da mỏng trước để xem có gây kích ứng hay không.
• Hạn chế gãi da đến mức tối thiểu; đối với trẻ nhỏ, cần cắt móng tay và đeo găng tay vào ban đêm.
• Khi trời nóng, cần mặc quần áo thoáng mát. Khi trời lạnh và khô, cần dưỡng da với các loại kem, sáp giữ ẩm. Uống đủ nước.
6.6. Các biện pháp điều trị khác
Liệu pháp miễn dịch: Được áp dụng cho trẻ em trên 2 tuổi và người lớn khi các phương pháp điều trị khác thất bại. Tuy nhiên, hiệu quả lâu dài và tính an toàn của liệu pháp này vẫn chưa được khẳng định rõ ràng.
Quang tuyến trị liệu (liệu pháp ánh sáng): Sử dụng tia UV để điều trị, có tác dụng điều chỉnh các rối loạn trên bề mặt và dưới lớp da. Tuy nhiên, phương pháp này cần nghiên cứu thêm do nguy cơ gây lão hóa sớm và tăng nguy cơ ung thư da.
7. Bí quyết phòng ngừa viêm da cơ địa
Để phòng ngừa viêm da cơ địa, người bệnh cần tuân thủ các biện pháp sau để duy trì làn da khỏe mạnh và hạn chế các cơn bùng phát:
Vệ sinh cơ thể sạch sẽ: Tắm rửa thường xuyên, đặc biệt sau khi cơ thể tiết nhiều mồ hôi, để loại bỏ bụi bẩn và tác nhân gây kích ứng da.
Sử dụng kem dưỡng ẩm sau khi tắm: Thoa kem dưỡng ẩm ngay sau khi tắm để khóa ẩm cho da, tránh khô da, đặc biệt là vào mùa hanh khô hoặc khi thời tiết chuyển lạnh.
Tránh tắm nước nóng: Nước nóng làm mất đi lớp dầu tự nhiên bảo vệ da, khiến da khô và dễ ngứa. Nên sử dụng nước ấm và giới hạn thời gian tắm.
Sử dụng mỹ phẩm và xà phòng dịu nhẹ: Chọn những sản phẩm không chứa hương liệu và có độ pH phù hợp với da. Đọc kỹ thành phần trước khi sử dụng để tránh gây kích ứng.
Hạn chế thực phẩm dễ gây dị ứng: Hải sản, rượu bia và các thực phẩm có nguy cơ cao gây dị ứng nên được hạn chế trong chế độ ăn uống hàng ngày.
Tuân thủ chỉ định của bác sĩ: Không tự ý mua và sử dụng các loại thuốc chống dị ứng mà không có chỉ định của bác sĩ. Mọi loại thuốc điều trị cần được sử dụng theo toa và liều lượng được kê đơn.
Mặc quần áo thoáng mát: Chọn các loại quần áo làm từ chất liệu vải mềm, thoáng khí vào mùa nóng và giữ ấm khi trời lạnh. Mặc các lớp áo không quá chặt để hạn chế ma sát với da.
Uống đủ nước: Duy trì lượng nước từ 1,5 – 2 lít mỗi ngày để cơ thể luôn được cấp ẩm từ bên trong, giúp da luôn mềm mịn, khỏe mạnh và ít bị khô nứt.
Việc điều trị viêm da cơ địa đòi hỏi sự kiên trì và phối hợp giữa các liệu pháp y tế và chăm sóc tại nhà. Bên cạnh việc tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, người bệnh cũng cần chú trọng đến việc dưỡng ẩm và bảo vệ làn da khỏi các tác nhân gây kích ứng. Các sản phẩm dưỡng ẩm từ thương hiệu Obagi, với thành phần giàu dưỡng chất, có khả năng cấp ẩm chuyên sâu, tái tạo làn da tổn thương và giúp duy trì hàng rào bảo vệ tự nhiên của da, là lựa chọn đáng cân nhắc để hỗ trợ điều trị viêm da cơ địa và ngăn ngừa tình trạng tái phát. Hãy lựa chọn những sản phẩm phù hợp để chăm sóc làn da khỏe mạnh, đẩy lùi viêm da cơ địa hiệu quả.
Tư liệu tham khảo:
Kolb L, Ferrer-Bruker SJ. Atopic Dermatitis. [Updated 2023 Aug 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448071/
Beltrani, V. S. (1999). The clinical spectrum of atopic dermatitis. Journal of allergy and clinical immunology, 104(3), S87-S98.
